01 އޮކްޓޯބަރ 2025 - 12:40
ބޭންކަކުން ނުވަތަ މާލީ އިދާރާއަކުން ފައިނޭންސެއް ދޫކުރަނީ ކިހިނެއް؟ ބޭންކުތަކުން ފައިދާއެއް ލާފައި އޮންނަނީ ކީއްވެ؟ ރަހުނު ބެހެއްޓުމާއި ނުބެހެއްޓުމުގެ މައްޗަށް އެ ރޭޓް ބަދަލުވަނީ ކީއްވެ؟ މި ސުވާލުތަކުގެ ޖަވާބުގެ އަސާސްތައް ދެނެގަތުމަކީ ރަނގަޅު މާލީ ނިންމުންތައް ނިންމުމަށް ބާރުވެރިކަން ލިބިދޭނެ ކަމެކެވެ.
މާލީ އިދާރާއަކީ ބޮޑު ފައިސާގެ ޕޫލެކެވެ. މި ޕޫލް މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ފުރިފައިވަނީ އެކިއެކި ފަރުދުންނާއި ވިޔަފާރިތަކުގެ ޑިޕޮސިޓްތަކުންނެވެ. ކަސްޓަމަރަކު ފައިސާ ޑިޕޮސިޓް ކުރުމުން، ބޭންކަކުން އެ ފައިސާ ހަމައެކަނި ވޯލްޓެއްގައި ބަހައްޓައި ރައްކާ ކުރަނީކީ ނޫނެވެ. އެ ފަންޑުތަކުގެ ބޮޑު ބައެއް ބޭނުންކުރަނީ އެހެން ފަރުދުންނާއި ވިޔަފާރިތަކަށް ފައިނޭންސް ދޫކުރުމަށެވެ. މި ސައިކަލްއަކީ މިޒަމާނުގެ އިގުތިސާދެއްގައި ހިތުގެ ވިންދެވެ.
ކަސްޓަމަރެއްގެ ޑިޕޮސިޓުން އެހެން މީހަކަށް ގެއެއް ގަތުމަށް، ވިޔަފާރިއެއް ފެށުމަށް، ނުވަތަ ތައުލީމު ހާސިލުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދެ އެވެ. މީގެ އިތުރުން، ބޭންކަކުން އެ ބޭންކެއް ހިންގުމަށާއި ޑިޕޮސިޓަރުންނަށާއި ހިއްސާދާރުންނަށް ކަނޑައަޅާފައިވާ ފައިދާ ވެސް ހިއްސާކުރަމުންދެ އެވެ.
އެސްޑީއެފްސީން ދެނީ ގްރާންޓެއް ނޫންކަން އެނގުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. އެއީ ފައިނޭންސިން އެކެވެ. ގްރާންޓަކީ އާންމުކޮށް ސަރުކާރުން ނުވަތަ ފައުންޑޭޝަނަކުން ނުވަތަ އެހެން ވެސް އިދާރާއަކުން ދޭ، އަދި އަނބުރާ ދައްކަން ނުޖެހޭ ފައިސާ އެވެ. އެއީ އަސްލު ހިލޭ ލިބޭ ފަންޑިން އެކެވެ. ނަމަވެސް އެއީ ވަރަށް ވާދަވެރި އަދި އެ ފައިސާ ބޭނުންކުރަންޖެހޭ ގޮތުގައި ވަކި ހާއްސަ ޝަރުތުތަކެއް ހުންނަ ފަންޑިން އެކެވެ.
އެސްޑީއެފްސީން ދޭ ފައިނޭންސަކީ ފައިދާ ރޭޓަކާ އެކު އަނބުރާ ދައްކަންޖެހޭ ފައިސާ އެކެވެ.
ފައިނޭންސެއް އެޕްރޫވް ކުރުމުގެ ކުރިން، މާލީ މުއައްސަސާއެއްގެ އެންމެ މުހިންމު ޒިންމާއަކީ އެ ފައިނޭންސެއް އަނބުރާ ދެއްކޭނެ މިންވަރު ވަޒަން ކުރުމެވެ. މިގޮތުން ކޮންޓެންޓް ކްރިއޭޓަރުންނަށް ފައިނޭންސް ފަދަ ޕާސަނަލް ފައިނޭންސެއް ދޫކުރުމުގައި މިހާރު ލިބޭ އާމްދަނީ އާއި މުސްތަގްބަލުގައި ލިބޭނެ ކަމަށް ލަފާކުރެވޭ އާމްދަނީ އަށް ވެސް ރިއާޔަތް ކުރެ އެވެ. މި އެސެސްމަންޓަކީ އުފުލޭ ވަރަށް ވުރެ ބޮޑު ދަރަންޏެއް ނުނެގުމަށް ކަށަވަރު ކޮށްދޭ، ފައިނޭންސް ނަގާ ފަރާތާއި މާލީ އިދާރާގެ ވެސް ރައްކާތެރި ކުރުމަށް ކުރެވޭ މުހިންމު ޗެކެކެވެ.
ފައިނޭންސް ދޫކުރުމަށް ފަހު، ޒިންމާ ބަދަލުވަނީ ފައިނޭންސް ނަގާ ފަރާތަށެވެ. ގަވާއިދުން ފައިސާ އަނބުރާ ދެއްކުމަކީ ގާނޫނީ އަދި އަހުލާގީ ޒިންމާއެކެވެ. ގަވާއިދުން ދައްކަންޖެހޭ އަދަދު ދެއްކުމުން ހަރުދަނާ ކްރެޑިޓް ހިސްޓްރީއެއް ގާއިމް ކުރެވޭނެ އެވެ. މިއީ ކުރިމަގުގައި އެހެނިހެން ބޭނުންތަކަށް ފައިނޭންސިން ހޯދުމަށް ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް، ފައިސާ ނުދެއްކުމުގެ ސަބަބުން ކްރެޑިޓް ޕްރޮފައިލަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތައް ލިބެ އެވެ.
އެހެންކަމުން ގްރާންޓާ ހިލާފަށް ފައިނޭންސިންއެއްގެ އެންމެ ބޮޑު ފައިދާއަކީ ވިޔަފާރީގެ މިލްކުވެރިކަމާއި ކޮންޓްރޯލް ފުރިހަމަ އަށް އަމިއްލަ ބާރުގައި އޮތުމެވެ. ފައިނޭންސިން ނަގާ ފަރާތުން ޒިންމާވާން ޖެހެނީ ހަމައެކަނި ފައިސާ އަނބުރާ ދެއްކުމަށެވެ. މަސައްކަތްތައް ހިންގާ ގޮތަކަށް ނޫނެވެ.
ފައިސާ ދޫކުރުމަކީ ރިސްކެއް ނެތި ކުރެވޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. ދޭދޭ މީހުންގެ މެދުގައި ލޭންދޭނަށް ފައިސާ ދޫކުރާއިރު ރިސްކު އޮންނަ އިރު ޑިޕޮސިޓަރުންގެ ފައިސާ އިން ފައިނޭންސް ދޫކުރާ ބޭންކަކަށް އޮންނަ ރިސްކު މާ ބޮޑެވެ. ކުރިން ދެންނެވިހެން ކަސްޓަމަރުގެ ޑިޕޮސިޓަށް ރައްކާތެރިކަން ދިނުމަށާއި ބޭންކު ހިންގުމަށާއި އަދި ހަމަ އެހެންމެ ހިއްސާދާރުންނަށް ފައިދާ ހޯދައިދިނުމަކީ ބޭންކެއްގެ އަސާސް ކަމަށްވީ ހިނދު ދޫކުރާ ފައިނޭންސްތަކަށް ފައިދާއެއް ހިމަނަން ޖެހެ އެވެ. މިގޮތަށް ހިމަނާ ފައިދާގެ ރޭޓުން މުހިންމު އެތައް ބޭނުމެއް އަދާކުރެ އެވެ.
● ހިންގުމުގެ ޚަރަދު: މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ، ކުލި، ޓެކްނޮލޮޖީ އަދި އެހެނިހެން ހިންގުމުގެ ހަރަދުތައް އެކުލެވެ އެވެ.
● ފައިދާގެ މާޖިން: އެހެން ވިޔަފާރިތަކެކޭ އެއްފަދައިން މާލީ އިދާރާތަކާއި ބޭންކުތަކަށް ދެމިއޮތުމަށާއި ކުރިއެރުމަށް ފައިދާއެއް ހޯދަން ބޭނުންވެ އެވެ.
● ރިސްކް ޕްރީމިއަމް: ފައިނޭންސް ނަގާ ފަރާތުން އަނބުރާ ނުދެއްކުމުގެ ރިސްކަށް ބަފަރެއްގެ ގޮތުގައި ފައިނޭންސިން ދޫކުރާ ރޭޓުން ލިބޭ މާލީ ނަފާ މަސައްކަތް ކުރެ އެވެ.
ބޭންކުތަކުން ރަހުނު އެކުލެވޭ ފައިނޭންސާއި ރަހުނަކާ ނުލައި ދޫކުރާ ފައިނޭންސް ވެސް ދެ އެވެ.
● ރަހުނު އޮންނަ ފައިނޭންސިން: ގެއެއް، އުޅަނދެއް، ނުވަތަ ފިކްސްޑް ޑިޕޮސިޓެއް ފަދަ އެސެޓެއް ރަހުނުގެ ގޮތުގައި ބަހައްޓާއިރު، މިއީ ފައިނޭންސިން ދޫކުރާ ފަރާތަށް (ބޭންކަށް) ދެވޭ ބެކަޕް ޕްލޭނެކެވެ. ފައިނޭންސިން އަނބުރާ ނުދެއްކިއްޖެ ނަމަ ބޭންކަށް އެ އެސެޓް ނަގައި، ވިއްކައިގެން އެ މީހުންގެ ފައިސާ އަނބުރާ ހޯދިދާނެ އެވެ. މިއީ ބޭންކުގެ ރިސްކް ކުޑަކޮށްދޭ ކަމަކަށް ވާތީ، މިފަދަ ހާލަތްތަކުގައި ކުޑަ ފައިދާގެ ރޭޓްތަކެއް ބޭންކުތަކުން ކަނޑައަޅަ އެވެ. މިސާލަކަށް ގެދޮރު ގަތުމަށް ދޫކުރާ ފައިނޭންސްތަކުގެ ރޭޓް ރާއްޖޭގައި ހުރީ ނުވަ ޕަސެންޓުގަ އެވެ
● ރަހުނު ނޯންނަ ފައިނޭންސިން: މި ފައިނޭންސްތައް، މިސާލަކަށް ޕާސަނަލް ފައިނޭންސިން ނުވަތަ ކްރެޑިޓް ކާޑު ފައިނޭންސިން ދޫކުރެވެނީ ކަސްޓަމަރެއްގެ ކްރެޑިޓްވާދިނަސް އާއި އަނބުރާ ދައްކާ ނެކަމުގެ ގެރެންޓީގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށެވެ. ފައިނޭންސް ދޫކުރާ ބޭންކަށް ބަރޯސާ ވެވޭނެ އެއްވެސް އެސެޓެއް ނޯވެ އެވެ. މިއީ ބޭންކަކަށް އޭގެ ޒާތުގައި ހައި ރިސްކް މުއާމަލާތެކެވެ. މި ހައި ރިސްކުގެ ސަބަބުން މިގޮތަށް ދޫކުރާ ފައިނޭންސް ނުވަތަ ފައިނޭންސް ދޫކުރަނީ ރަހުނު ބަހައްޓާ ފައިނޭންސްތަކަށް ވުރެ ބޮޑު ރޭޓުގަ އެވެ. މިސާލަކަށް ރަހުނަކާ ނުލައި ލުއި ލޯނާއި ޕާސަނަލް ފައިނޭންސް ރައްޖޭގައި ލިބެން ހުރީ 13 ޕަސެންޓާއި 15 ޕަސެންޓާ ދެމެދުގަ އެވެ.
ބޭނުންވާ މުހިންމު ކަމެއް ކުރުމަށް ހޯދާ ފައިނޭންސަކީ ހަމައެކަނި ދަރަންޏެއް ނޫނެވެ. އެއީ ބާރެކެވެ. އެއީ މުސްތަގްބަލުގައި ފައިދާ އިތުރު ކުރުމަށް މިއަދު ބޭނުންކުރާ ރައުސުލްމާލެކެވެ. ކޮންޓެންޓް ކްރިއޭޓަރަކަށް، މި ސްޓްރެޓެޖިކް އިންވެސްޓްމަންޓަކީ ކުޑަ މަސައްކަތެއް ބޮޑު ވިޔަފާރިއަކަށް ބަދަލުކޮށްދޭނެ ކެޓަލިސްޓެކެވެ.
މިއޮތީ އެކަން ކުރާނެ ގޮތެކެވެ.
އެއްލައްކަ ފަންސާސް ހާސް ރުފިޔާގެ ލޯނަކުން ޕްރޮފެޝަނަލް ކެމެރާއެއް، ޑްރޯންއެއް އަދި ޕްރޮފެޝަނަލް ލައިޓިންގ ގަނެވޭނެ އެވެ. މިއީ ވަގުތުން ކޮންޓެންޓްގެ ފެންވަރު މަތިކޮށް، ގިނަ ވާދަވެރިންގެ ތެރެއިން ފާހަގަކޮށް، ބަލާ މީހުން އިތުރުކޮށް، ކޯޕަރޭޓް ވިޔަފާރިތަކުގެ ރާޑަރަށް އަރައި ސަބްސްކްރައިބަރުން ހޯދުމަށް އެހީތެރިވާނެ ކަންކަމެވެ. ޕްރޮފެޝަނަލް ފެންވަރުގެ ކޮންޓެންޓާ އެކު، ރިސޯޓުތަކާއި ވިޔަފާރިތަކާއި ލޯކަލް ބްރޭންޑްތަކަށް ސްޕޮންސާޑް ކޮންޓެންޓާއި އިޝްތިހާރުގެ ޑީލްތަކަށް ޔަގީން ކަމާ އެކު ހުށަހެޅިދާނެ އެވެ.
ހަމައެކަނި ކުދި، ލޯކަލް ސްޕޮންސާޝިޕްތަކަށް އެކަނި މިހާރު ލިމިޓެއް ނުވާނެ އެވެ. ހަމަ އެހެންމެ ކޮމްޕިއުޓަރަކާއި އެޑިޓިން ސޮފްޓްވެއާ އަށް އިންވެސްޓް ކުރުމުން ވީޑިއޯ އުފެއްދުމަށް ހޭދަވާ ވަގުތު ވަރަށް ބޮޑަށް ކުޑަވާނެ އެވެ. މީގެ މާނައަކީ އިތުރު ކޮންޓެންޓް، އަވަހަށް އުފައްދައި ނުވަތަ އިތުރު ކްލައިންޓުންގެ މަސައްކަތްކޮށް އަދި ސީދާ އާމްދަނީ އިތުރު ކުރެވޭނެ އެވެ. ވަކި ކަމަކަށް ބޭނުންވާ ސެޓަޕް ތައްޔާރު ކުރުމަށް ނުވަތަ ހާއްސަ އާލާތްތައް (މިސާލަކަށް، ފެނުއަޑީގެ ވީޑިއޯގްރަފީ އަށް) ހާއްސަ ކެމެރާ ގަތުމަށް ވެސް ފައިސާ ބޭނުންކުރެވިދާނެ އެވެ. މިކަމުން އެކި އޯޑިއަންސާއިފައިސާ ހޯދުމުގެ ފުރުސަތުތައް ގެނެސްދޭ އައު އަދި ތަފާތު ކޮންޓެންޓް ފޯމެޓްތައް އުފެއްދުމުގެ ފުރުސަތު ދޭނެ އެވެ.
ލިބޭ ފައިނޭންސްގެ ބައެއް ޓާގެޓް ކުރެވިފައިވާ ސޯޝަލް މީޑިއާ އިޝްތިހާރުތަކަށް ވެސް ކަނޑައެޅުން މުހިންމެވެ. އެންމެ ރަނގަޅު ވީޑިއޯތަކާ ގުޅުން ހުރި އިތުރު އޯޑިއަންސަކަށް ޕްރޮމޯޓް ކުރުމަކީ ފޮލޯވާ ބޭސް އިތުރު ކުރެވޭނެ ސީދާ ގޮތެކެވެ. އަދި މިއީ އިޝްތިހާރުގެ އާމްދަނީ އާއި ސްޕޮންސާޝިޕްގެ ޝައުގުވެރިކަން އިތުރު ވާނެ ކަމެއް ވެސް މެއެވެ.
އެސްޑީއެފްސީގެ ކޮންޓެންޓް ކްރިއޭޓަ ފައިނޭންސަކީ ރާއްޖޭގައި ރަހުނަކާ ނުލައި އެންމެ ކުޑަ ރޭޓުގައި ދޫކުރާ ފައިނޭންސަށް ވުމުން ރާއްޖޭގެ އެހެން ހުރިހާ ވާދަވެރިންނަށް ވުރެ މާ އަގުހެޔޮކޮށް ބޭނުންވާ ތަކެތި ހޯދުމުގެ ފުރުސަތު ލިބޭނެ އެވެ. މިހާރު ހުރި އޮޕްޝަންތަކަށް ވުރެ މި ފައިނޭންސްގެ ރޭޓު ދަށްވުމުން އަނބުރާ ދައްކަންޖެހޭ ފައިސާ އިން އެތައް ހާސް ރުފިޔާއެއް ސަލާމަތް ކުރެވޭނެ އެވެ.
އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ ފެންވަރާއި މަގޫބޫލު ކަމާއި އާމްދަނީ އިތުރު ކުރުމަށް ބޭނުންވާ އިކުއިޕްމަންޓާއި މާކެޓިން އަށް އިންވެސްޓް ކުރުމަށް މުހިންމު ރައުސުލްމާލު ފޯރުކޮށްދޭއިރު މި ފައިނޭންސަކީ ކޮންޓެންޓް ކްރިއޭޝަން ވިޔަފާރިއެއްގެ ހަގީގީ ބޭނުންތަކަށް ހާއްސަކޮށް ފަރުމާކުރެވިފައިވާ ފައިނޭންސެކެވެ. ރާއްޖޭގެ ކޮންމެ ކޮންޓެންޓް ކްރިއޭޓަރަކަށް ވެސް މިއީ އާންމުކޮށް ބޭންކުތަކުން ލިބެން ހުރި ފައިނޭންސް އޮޕްޝަންތަކަށް ވުރެ މާ ބޮޑަށް ވެސް ކުޑަ ހަރަދެއްގައި ބޭނުންވާ ފަދަ ނަތީޖާއެއް ނެރެވޭނެ ކޮންޓެންޓް ޕްރޮފެޝަނަލް ފެންވަރު އިތުރަށް ރަނގަޅުކޮށް، ބްރޭންޑް ބިނާކޮށް، ޑިޖިޓަލް ޕްލެޓްފޯމްތަކުގައި މުސްތަގްބަލު ހަރުދަނާ ކުރެވޭނެ ވަސީލަތެކެވެ.
މިއީ، މިވަގުތު މުޅި ރާއްޖެއިން ވެސް މި ފަދަ މަސައްކަތެއްކުރަން ލިބެން ހުރި މާލީ ފުރުސަތުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ރަނގަޅު ފުރުސަތެވެ.